Plan een demo
Thank you! Your submission has been received!
Oops! Something went wrong while submitting the form.
Verzorg jij al digitaal onderwijs? Grote kans dat jij als docent of opleider er ook aan hebt moeten geloven. In deze blog voorzien we jou van informatie over wat we tot nu toe geleerd hebben over digitaal onderwijs.
In 2020 verliep de overgang van offline naar online onderwijs nogal vluchtig. Binnen één weekend moest er ineens een heleboel lesstof omgegooid worden. En dat hebben we met z’n allen super goed gedaan! Dag en nacht werd er gewerkt om de kwaliteit van het onderwijs optimaal te houden.
We gingen massaal over naar digitaal!
Helaas ziet het er nog steeds niet naar uit dat alles binnenkort weer wordt zoals het was. En dat vergt geduld en veerkracht… Toch hebben we niet alleen de nadelen van online onderwijs ondervonden. We hebben ook gemerkt wat we juist wél prettig vonden aan onderwijs op afstand. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de flexibiliteit van online onderwijs zowel docenten als studenten aanspreekt. Zij willen dit graag behouden in de toekomst.
Maar we hebben ook geleerd van onze fouten. Inmiddels is het jaar 2022 aangebroken en wij vinden dat het tijd is om even stil te staan en te reflecteren. Nu we een tijdje onderweg zijn, hebben we meer tijd en ruimte gekregen om de nodige aanpassingen aan te brengen in het digitale onderwijs. Dankzij onderzoek naar de ervaring van digitaal onderwijs tijdens de corona pandemie krijgen we een steeds beter beeld van hoe digitaal onderwijs eruit zou moeten zien.
Heb jij er bijvoorbeeld weleens aan gedacht om een gastdocent uit het buitenland uit te nodigen voor een seminar? Het perfecte voorbeeld van het optimale uit digitaal onderwijs halen! Online lesgeven vergt soms wat extra aandacht en zorg. Maar dan heb je ook wat!
Er is gebleken dat interactie een cruciale factor is voor interessant en effectief digitaal onderwijs. Je kunt hierbij onderscheid maken tussen drie soorten interactie, namelijk:
Elk van deze soorten is ontzettend belangrijk. En de docent is hierin de meest invloedrijke factor. Je moet het zo zien dat de interactie tussen student en docent veel invloed heeft op de andere soorten interactie. Een goede interactie tussen student en docent leidt namelijk tot het beter opnemen van de leerstof (student-content interactie). Elke vorm van interactie heeft de juiste benadering nodig. Een grote verantwoordelijkheid dus.
Laten we beginnen bij de eerste vorm, de interactie tussen studenten onderling. Ook wel: social learning genoemd.
Volgens de psychologie heeft een mens drie ingrediënten nodig om gemotiveerd te raken. Dat zijn competentie, autonomie en verbondenheid. Verbondenheid wordt ook wel de sense of belonging genoemd. Ofwel: het gevoel dat je onderdeel bent van een groep. Als docent moet je ervoor zorgen dat je studenten het gevoel hebben dat ze een groep vormen met elkaar.
Maar hoe kun je dit bereiken?
Sense of belonging
Zo moeilijk is dat niet. Met slechts kleine aanpassingen kun je al een zogenaamde sense of belonging creëren. Maak bijvoorbeeld wat tijd voor onderlinge small talk. Vaak hebben we in een digitale omgeving de neiging om snel over te gaan tot de orde van de dag. Dit doen we omdat we productief willen zijn en ‘snel door willen’. Terwijl dit eigenlijk het tegenovergestelde effect heeft. We raken er sneller door uitgeput, waardoor we minder goed onze aandacht bij de daaropvolgende meetings kunnen houden. Even een licht gesprekje met elkaar kan wonderen doen.
Daarnaast is het goed om ervoor te zorgen dat iedereen elkaar bij naam noemt en dat er gebruik wordt gemaakt van inclusieve voornaamwoorden. Denk hierbij aan ‘wij’ en ‘ons’. Deze woorden roepen onmiddellijk een gevoel van verbondenheid op, wat leidt tot hogere tevredenheid en een positievere leerervaring.
De beste weg naar verbondenheid is het delen van onderlinge gevoelens. Maar het is nou eenmaal een feit dat het online veel moeilijker is om lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen te laten zien en te interpreteren. Probeer het dus over een andere boeg te gooien. Benoem expliciet je gevoelens, in plaats van ze non-verbaal te laten zien. Of gebruik humor, dat lucht op!
Stimuleer de studenten om een Whatsapp-groep met elkaar aan te maken.
En dan: het contact tussen jou en je studenten. Vaak verloopt dit via een online leeromgeving. Hopelijk maak jij al gebruik van een online leeromgeving die veel mogelijkheden tot interactie biedt. Nog niet? Neem dan eens een kijkje in de elektronische leeromgeving van Pluvo!
Wat hebben we tot nu toe nou geleerd van de student-docent interactie?
Planning
Ten eerste hebben we geleerd dat de communicatie vanuit de leraar transparant en expliciet moet zijn. In tegenstelling tot face-to-face lessen missen studenten eerder bepaalde informatie. Online bestaat er namelijk veel ruis. Denk aan meldingen die ineens het beeld in komen vliegen, of de verbinding die plotseling wegvalt.
Misschien dat je ‘normaliter’ wel gewend bent om planningen en schema’s niet helemaal voor te kauwen, om zo het zelflerend vermogen van je studenten te trainen. Dit mag je in het digitaal onderwijs loslaten! Je studenten worden namelijk al voldoende uitgedaagd op het gebied van zelfsturend leren. Als het gaat om digitaal onderwijs gaat, is het een veel belangrijkere zaak dat de boodschap helder overkomt.
Beschikbaarheid
Verder hebben we tot nu toe geleerd dat het tot positieve effecten leidt als je als docent regelmatig beschikbaar bent. Dat betekent dat je op tijd reageert op vragen en e-mails. Voorkom dat je studenten niet weten waar en wanneer ze jou kunnen raadplegen als ze ergens tegenaan lopen. Wees dus transparant over eventuele kantoortijden of plan bijvoorbeeld een wekelijkse Q&A sessie in. Of misschien is het wel een goed idee om klassikale lestijd deels in te ruilen voor 1:1 meetings.
Echt persoon
Een andere tip is om jezelf te presenteren als een echt persoon. Dit klinkt misschien voor de hand liggend, maar in de praktijk zien we dat er online vaker een afstandelijke relatie tussen docent en student ontstaat. Het is voor de productiviteit van je studenten echter van belang dat er een veilige relatie ontstaat, zodat zij zich vrij voelen om te delen waar zij tegenaan lopen. Je doet er goed aan om regelmatig persoonlijke ervaringen te delen. Of te vragen hoe de studenten zich voelen, en daarbij ook te vertellen hoe jij jezelf voelt.
Start de les bijvoorbeeld eens met de vraag wat je studenten in het weekend hebben gedaan. Of zet je favoriete muziek afspeellijst aan, waar jullie het vervolgens even over hebben. Dit soort momenten dienen tevens als cognitieve adempauze. Even wat luchtigs!
Een pluspunt aan online onderwijs is dat studenten jou al regelmatig zien in je thuissituatie. Profiteer hiervan! Veel docenten maken hun achtergrond wazig of gaan voor een witte muur zitten. Zij staan er niet bij stil dat het tonen van een huiskamer juist bijdraagt aan een ‘menselijke’ student-docent interactie.
Passiviteit
Merk je dat je studenten wegzakken en een passieve houding aannemen? Vallen er bijvoorbeeld lange stiltes, nadat je een klassikale vraag hebt gesteld? Dit is niet bepaald bevorderlijk voor de motivatie van beide partijen (studenten en docent). Zorg er op z’n minst voor dat jij zelf wél een actieve houding aanneemt en los het op een leuke manier op. Geef iedereen bijvoorbeeld de opdracht om zo snel mogelijk een andere achtergrond in te stellen. Wie als laatste is, krijgt de beurt… Zo ontstaat er ook tijdelijk een andere sfeer.
Een andere tip tegen passiviteit is het fanatiek inzetten van de chat tijdens een online meeting. Dat kan de barrière om een vraag te stellen flink verlagen, ten opzichte van offline bijeenkomsten.
“Voor sommige mensen ligt de drempel zoveel lager via de chat, het is echt geweldig” - aldus een docent.
En dan tot slot: de interactie tussen student en content! Hierbij draait het allemaal om goed ontworpen leeractiviteiten, gericht op zelfsturend leren. Aangezien je studenten online soms de motivatie om aan de slag te gaan uit hun tenen moeten halen, is het belangrijk dat je de leerstof hierop aanpast.
Maar hoe ontwerp je dan een goede leeractiviteit?
Voortgang
Wat we tot nu toe hebben geleerd tijdens deze pandemie, is dat docenten die gebruik maken van de juiste elektronische leeromgeving, goed inzicht krijgen in het leerproces van de klas. Zo is het makkelijk om een digitaal overzicht te downloaden met de voortgang per leerling.
Echter is het voor leerlingen zélf juist moeilijker om inzicht te krijgen in hun eigen voortgang als zij afstandsonderwijs krijgen. Aangezien studenten onderling minder contact hebben met elkaar, hebben ze minder vergelijkingsmateriaal. Hier kun jij als docent op inspelen! Voer bijvoorbeeld een wekelijkse quiz in of laat iedereen eens in de zoveel tijd een klein toetsje maken voor bonuspunten. Zo laat je ze weten welke stof ze op dat exacte moment zouden moeten beheersen.
Schep dus duidelijke verwachtingen. Op afstand is het voor studenten moeilijker om af te tasten op welk niveau ze bepaalde leerstof tot zich moeten nemen. Je kunt dit helderder communiceren door extra documenten bij te voegen. Moeten je studenten bijvoorbeeld een artikel lezen? Voeg dan een leeswijzer toe, inclusief verdiepingsvragen en de rode draad van het verhaal. En vergeet de oefentoets niet!
Om optimaal te profiteren van digitaal onderwijs, moet je creatief zijn. Nodig bijvoorbeeld eens een buitenlandse gastspreker uit om een seminar te geven. Grote kans dat dit door je studenten op prijs wordt gesteld.
Het grote voordeel aan digitaal onderwijs is dat er duizenden digitale tools bestaan die het leren leuker en makkelijker maken. Zonde als je hier niet van zou profiteren! Zo hoeven je leerlingen namelijk niet meer alleen uit een boek te leren, maar kunnen ze op allerlei creatieve manieren zelf aan de slag met de stof. Denk aan spellen die het inspelen om het competitieve karakter van je studenten. Of tools waarmee je bepaalde mechanismen of theorieën kunt visualiseren.
Lees hier meer over het gebruik van digitale tools in het onderwijs!
We hebben inmiddels geleerd dat digitaal onderwijs dus zeker niet minder inspanning en moeite kost dan face-to-face lessen. Het vergt juist méér zorg en aandacht richting de studenten.
Digitaal onderwijs uitbesteden? Daar kunnen wij je mee helpen!
Wel kunnen we stellen dat digitaal onderwijs veel voordelen heeft, zoals dat de drempel om vragen te stellen vaak lager ligt. En dat het geven van online les zeker niet saai hoeft te zijn! Er bestaan tal van manieren om juist meer diversiteit toe te voegen aan je lessen, door bijvoorbeeld gebruik te maken van digitale tools. Hierdoor kunnen je studenten op veel verschillende manieren de stof tot zich nemen.
Wil je nóg meer leren over digitaal onderwijs? Lees dan ook deze blog over blended onderwijs, een vorm waarbij thuisstudie wordt gecombineerd met plenair onderwijs.
We hopen dat je wat gehad hebt aan de inzichten uit deze blog. Bij vragen, neem gerust contact met ons op. We denken graag met je mee.
Als onderwijskundige gespecialiseerd in online leren schrijf ik al 5 jaar blogs voor Pluvo. Mijn focus ligt op krachtige leeroplossingen voor organisaties. Universal Design for Learning en inclusief leren zijn mijn passie; ik geloof dat onderwijs toegankelijk en leuk moet zijn voor iedereen.
Ik combineer mijn 35 jaar HR-ervaring al ruim 15 jaar met copywriting. En dan nóg leer ik, al tikkend op mijn laptop, iedere keer weer nieuwe dingen. Dat maakt blogs schrijven voor Pluvo zo ontzettend interessant!
